Kamienica przy ul. Strzeleckiej 8 w Warszawie
 nr rej. 1124 z 31.03.2015 (piwnice budynku)
| |
.JPG) Tablica upamiętniająca ofiary przesłuchiwane w siedzibie NKWD, a następnie WUBP przy ul. Strzeleckiej 8 w Warszawie w latach 1944-1948. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Inwestor | |
| Kondygnacje |
4 |
| Rozpoczęcie budowy |
1936 |
| Ukończenie budowy |
1937 |
| Pierwszy właściciel |
Zygmunt Jórski |
| Kolejni właściciele |
Skarb Państwa, spadkobiercy Zygmunta Jórskiego, One-Development |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°15′39,69″N 21°02′22,05″E/52,261025 21,039458
| |
Kamienica przy ul. Strzeleckiej 8 – modernistyczna[1] kamienica znajdująca się przy ul. Strzeleckiej 8 róg ul. Środkowej w dzielnicy Praga-Północ w Warszawie. W latach 1945–1948 znajdował się tu areszt oraz siedziba Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP).
Historia
[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Kamienica została wybudowana w latach 1936−1937 na zlecenie właściciela ziemskiego Zygmunta Jórskiego. Miała bardzo solidną konstrukcję z żelbetonowymi stropami oraz rozległymi piwnicami zwłaszcza od strony ul. Strzeleckiej. Pierwotnie powstały trzy kondygnacje oraz dwie bramy wjazdowe na dziedziniec.
Do 1939 w budynku nikt nie mieszkał, gdyż znajdował się on jeszcze w tzw. stanie surowym[2]. Po wybuchu II wojny światowej zasiedlili ją tzw. dzicy lokatorzy, którzy wykorzystywali poszczególne lokale aż do jesieni 1944. Podczas powstania warszawskiego oraz walk o Pragę kamienica nie została zniszczona. We wrześniu 1944 po wkroczeniu na Pragę oddziałów Armii Czerwonej, kamienica została zajęta na kwaterę główną NKWD w Polsce[2]. Była jedną z dwóch siedzib generała Iwana Sierowa – zastępcy ludowego komisarza spraw wewnętrznych ZSRR, a od stycznia 1945 pełnomocnika NKWD przy 1 Froncie Białoruskim. Jednocześnie, w pobliżu istniał Wojskowy Trybunał Wojenny i prokuratura sowiecka, działające w trybie doraźnym w budynku rogatki Bródnowskiej przy ulicy 11 listopada 68. Od 20 lutego 1945 kamienica stała się siedzibą WUBP w Warszawie (pełniła tę funkcję do przełomu lat 1945 i 1946, kiedy to siedziba WUBP została przeniesiona do Dawnego Żydowskiego Domu Akademickiego przy ul. Sierakowskiego 7)[3].
W 1945 r. było to centralne miejsce związane z represjami komunistycznymi w całym kraju. Mieszkania na pierwszym, drugim i trzecim piętrze od strony ul. Strzeleckiej zamieniono na pokoje przesłuchań. 25 piwnic użytkowanych dotychczas, jako domowe spiżarnie przerobiono na areszt[4]. Dwie skrytki pod schodami (pozbawione wentylacji, światła i okien) zamieniono z kolei na karcery (były dwa karcery suche i jeden mokry). W związku z bardzo dużą liczbą zatrzymanych także mieszkania na parterze wykorzystywano, jako cele. W latach 1945–1948 przez areszt przy ul. Strzeleckiej 8 przeszło wiele tysięcy osób głównie z kręgów polskiego podziemia niepodległościowego. Nieznana ich liczba straciła życie w wyniku tortur stosowanych przez funkcjonariuszy NKWD i UBP. W październiku 1948 Stołeczna Rada Warszawy na wniosek Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego pozbawiła Zygmunta Jórskiego prawa własności do kamienicy przy ul. Strzeleckiej 8. Stała się budynkiem mieszkalnym i została zasiedlona przez funkcjonariuszy komunistycznego aparatu bezpieczeństwa i ich rodziny[2].
Więźniami aresztu przy ul. Strzeleckiej 8 byli m.in.: Jan Stanisław Jankowski, Kazimierz Pużak, Aleksander Zwierzyński, płk. Antoni Żurowski, płk. Lucjan Szymański.
W latach 90. XX wieku kamienica została zwrócona spadkobiercom Zygmunta Jórskiego. W styczniu 2015 r. prace budowlane w kamienicy rozpoczął jej nowy właściciel, spółka One-Development. Po interwencji Instytutu Pamięci Narodowej oraz Stowarzyszenia Kolekcjonerzy Czasu, Stołeczny Konserwator Zabytków; Piotr Brabander, wydał decyzję o wstrzymaniu prac budowlanych w piwnicach.
W lipcu 2012 dom wraz z piwnicami został wpisany do gminnej ewidencja zabytków[5]. W marcu 2015 Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków Rafał Nadolny objął wpisem do rejestru zabytków całość pomieszczeń piwnicznych od strony ul. Strzeleckiej 8 wraz z korytarzem, drzwiami do dawnych cel, schodami do piwnicy oraz inskrypcjami zachowanymi na ścianach i drzwiach[6].
W 2017 wyremontowana i przebudowana w ramach inwestycji Modern Praga Apartments[1].
28 lutego 2020 r. w kamienicy została otwarta Izba Pamięci IPN Strzelecka 8[7]. Na parterze znajduje się ekspozycja stała pt. Czerwona mapa Warszawy przygotowana przez oddział IPN w Warszawie.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Modern Praga Apartments Warszawa Strzelecka 8 - inwestycja One-Development [online], www.urbanity.pl [dostęp 2023-06-28] (pol.).
- ↑ a b c Tomasz Łabuszewski (red. nauk.): Śladami zbrodni. Przewodnik po miejscach represji komunistycznych lat 1944−1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2012, s. 277. ISBN 978-83-7629-380-6.
- ↑ Tomasz Łabuszewski (red. nauk.): Śladami zbrodni. Przewodnik po miejscach represji komunistycznych lat 1944−1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2012, s. 272. ISBN 978-83-7629-380-6.
- ↑ Śladami zbrodni. Przewodnik po miejscach represji komunistycznych z lat 1944-1956, T. Łabuszewski (red.), Warszawa 2012, s. 277.
- ↑ BIP Warszawa - oficjalny portal stolicy Polski [online], bip.warszawa.pl [dostęp 2023-06-28] (pol.).
- ↑ Zestawienia zabytków nieruchomych. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl, 31 marca 2016. [dostęp 2016-05-12].
- ↑ Otwarcie Izby Pamięci IPN Strzelecka 8 – Warszawa, 28 lutego 2020. [w:] Instytut Pamięci Narodowej [on-line]. ipn.gov.pl, 28 lutego 2020. [dostęp 2020-09-12].